Türkiye çok uzak olamayan geçmişten bu yana GDO, diğer adıyla genetiği değiştirilmiş organizmalar ile tanışmıştır. İthalatıyla ilgili olarak çok sayıda tartışma olsa da ülkemiz GDO’lu ürünleri ithal etmeye devam ediyor. Ne kadar ithal edildiği hakkında net bilgiler bulunmamakla birlikte özellikle hayvancılık için gerekli olan yem hammaddesi için büyük oranlarda kullanıldığı bilgisine sahibiz. Özellikle sağlık açısından çok büyük sorumluluğu olan bir konuyu basitçe geçiştirmek doğru değildir. Özellikle de kişisel menfaatler için toplumun genel sağlığını doğrudan ve olumsuz yönde etkileyebilecek olan kararların alınması hiç doğru değildir. Bu ürünleri ithal etmek isteyenlerinde büyük sorumluğu olduğunu bilmeleri gerekir.

Biyogüvenlik kanununun ilk maddesi ola amaç kısmında “bilimsel ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde, modern biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Biyoteknoloji kullanılarak elde edilen genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar ve ürünlerinden kaynaklanabilecek riskleri engellemek, insan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla biyogüvenlik sisteminin kurulması ve uygulanması, bu faaliyetlerin denetlenmesi, düzenlenmesi ve izlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.” demektedir. Ancak ülkemizde GDO’lu ürünler hakkında halkımız tam olarak bilgilendirilemediği gibi gereksiz ve anlamsız bilgi kirliliği yapılarak gerçeklerin üzeri örtülmeye çalışılmaktadır. Bir anlamda Biyogüvenlik yasası ihlal edilmekte ve sorumsuzca davranılmaktadır.

Biyogüvenlik genel olarak İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği korumak için GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir şekilde yapılmasını içermektedir. Bunun içinde yapılması gerekenler aslında bellidir. Sadece insanımızı değil insanlarımızın temel besin kaynağı olan hayvan ve bitkilerimizi de koruma altına almamız gerekir. Çünkü ortamda öyle bir inanış var ki; sadece insan gıdası olarak GDO’lu ürün ithal etmemek yeterli olmaktadır. Hayır, bu doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü hayvana verilen besinler ve bitkiler için kullanılan ürünlerin sağlıklı olmaması sonucunda bunlardan elde edilen ürünlerinde sağlık sorunları yaratır. Daha ilerisi bu ürünlerden faydalanalar içinde sorun yaratır.

Yasada “İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve sürdürülebilir kullanımı göz önünde bulundurularak GDO veya ürünlerinin ithalatı, ihracatı, deneysel amaçlı serbest bırakılması, piyasaya sürülmesi ile genetiği değiştirilmiş mikroorganizmaların kapalı alanda kullanımına, bilimsel esaslara göre yapılacak risk değerlendirmesine göre karar verilir.” denilmektedir. Ancak bunun gerçekten yapılıp yapılmadığı ve yapılıyorsa nasıl yapıldığı hakkında ikna edici bilgiler bulunmamaktadır. 

Yasada ayrıca; “GDO ve ürünlerinin; 

a) İnsan, hayvan ve bitki sağlığı ile çevre ve biyolojik çeşitliliği tehdit etmesi,

b) Üretici ve tüketicinin tercih hakkının ortadan kaldırılması,

c) Çevrenin ekolojik dengesinin ve ekosistemin bozulmasına neden olması,

ç) GDO ve ürünlerinin çevreye yayılma riskinin olması,

d) Biyolojik çeşitliliğin devamlılığını tehlikeye düşürmesi,

e) Başvuru sahibinin biyogüvenliğin sağlanmasına yönelik tedbirleri uygulamak için yeterli teknik donanıma sahip olmadığının anlaşıldığı durumlarda bu başvurular reddedilir.”

denilmektedir.

Bu yasa maddesi bizler için umut verici ve oldukça anlamlıdır. Ancak bunun uygulamasının da kendisi gibi umut verici olması gerekir. “yeterli teknik donanıma sahip olmadığının anlaşıldığı durumlarda” açıklaması yeterli değildir. Ne tür özellikle var olursa donanıma sahi olduğu anlaşılacaktır. Veya yeterli donanım derken tam olarak ne kastedilmek istenmektedir. Bu madde uygulanırken insan gıdası, hayvan veya bitki besini olarak ayrımının yapılıp yapılmayacağı net değildir.

            Aşağıda verilen çizelgede ülkemize ithal edilen GDO’lu ürünlerin listesi verilmektedir. Bu liste biyogüvenlik kurulu tarafından onaylanan ürünleri kapsamaktadır. Listeye dikkat edersek Soya ve Mısır bitkilerinin olduğunu görürüz. Bunlar genel olarak hayvan yemi olarak rasyonlara katılmaktadırlar. Rasyona katılan bu ürünlerin ne miktarda katıldığı veya katılması gerektiği konusunda bir açıklama bulunmamaktadır. Konu tamamen bu ürünleri kullananların insiyatifine bırakılmış gözükmektedir. Kurallar bir tarafa bırakılarak insiyatif kullanmak ön plana çıkarsa ortalık karışır ve kaos oluşabilir. Çünkü her kişinin beklentisi ve istekleri farklıdır. Bu farklılıkları n içini insiyatifler ile doldurmaya kalkarlarsa sorun beklenmeyen şekilde büyüyebilir.

İthal edilen ürünlerin 10 adedi soya bitkisi, geri kalan 26 adedi ise mısır bitkisidir. Biyogüvenlik kurulu yaptığı son toplantıda 2 mısır ve 1 soya bitkisinin yem amaçlı ithalatına ilişkin ithalat başvurusunu kabul ederken, 10 pamuk ve 4 kolza (kanola) bitkisinin ithalatına ise izin vermemiştir. Pamuk ve kolza bitkilerine ait tohumlara neden izin verilmediği ise açıklanmamıştır. Buna göre 36 olan sayı bu üç ürün ile birlikte 39’a yükselmiş olmaktadır. Başvuruları eski olanlar. 2010 yılında kurulan Biyogüvenlik Kurulu yapanlarında genel olarak üretici birlikleri olduğunu görmekteyiz. Elbette bunlar amaçlı ithalatına ilişkin ithalat başvurusunu kabul ederken, 10 pamuk ve 4 kolza (kanola) bitkisinin ithalatına ise izin vermemiştir. Pamuk ve kolza bitkilerine ait tohumlara neden izin verilmediği ise açıklanmamıştır. Buna göre 36 olan sayı bu üç ürün ile birlikte 39’a yükselmiş olmaktadır. Başvuruları yapanlarında genel olarak üretici birlikleri olduğunu görmekteyiz. Elbette bunlar eski olanlar. 2010 yılında kurulan Biyogüvenlik Kurulu 02 Ağustos 2018’de Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı genelgesiyle genelgesiyle Biyogüvenlik Kurulu kaldırılarak, görev ve yetkileri yeni adıyla Tarım ve Orman Bakanlığına devredilmiştir. Ancak burada nasıl bir uygulama olduğu ya da olacağı hakkında bilgimiz bulunmamaktadır. Bakanlık yetkililerinde konuyu tam olarak anlamadıklarını görebilmekteyiz. Bu uygulanması noktasında tereddütlerimiz vardır. Bakanlığın konu hakkında en nedenlerden dolayı biyogüvenlik yasasının bizleri koruma amacının tam olarak azından konu uzmanlarını ve çalışanları bilgilendirmeleri gerekir. yetkileri yeni adıyla Tarım ve Orman Bakanlığına devredilmiştir. Ancak burada nasıl bir uygulama olduğu ya da olacağı hakkında bilgimiz bulunmamaktadır. Bakanlık yetkililerinde konuyu tam olarak anlamadıklarını görebilmekteyiz. Bu nedenlerden dolayı biyogüvenlik yasasının bizleri koruma amacının tam olarak uygulanması noktasında tereddütlerimiz vardır. Bakanlığın konu hakkında en azından konu uzmanlarını ve çalışanları bilgilendirmeleri gerekir.