Bilim geleceğe yönelik olarak insanların en iyi şekilde hazırlanması için çalışır. Geleceğin ne getireceği ya da bizlerden ne götüreceğini bilemeyiz. Bunun için bilim bize yol gösterir ve geleceğe yolculukta bize rehber olur. Bu açıdan bakıldığında bilimsel bilgi her zaman için toplumsal ahlaka ve etik kurallara uyduğu sürece anlamlı ve yol gösterici olacağı açıktır. Bilimin doğruya doğru yol gösterici ve yönlendirici olabilmesi için yapılacak işler şu şekilde sıralanabilir;

1)    Araştırmalarda konu seçiminin iyi yapılmasıdır.

2)    Araştırmaların mümkün olduğunda bağımsız olabilmesidir.

3)    Araştırmaların yapılacağı yerin seçiminin doğru yapılmasıdır.

4) Araştırmada kullanılacak olan metodolojinin doğru olarak seçilmesi gereklidir.

5)    Çalışmanın yapılacağı zamanın doğru belirlenmesi gerekir

6)    Elde edilen sonuçların yansız bir şekilde kullanılmasıdır.

1)  Araştırmalarda Konu Seçimi: Araştırma yapmaya başlamadan önce konu seçimi önemlidir. Neden bu konunun seçildiğinin açıklanması faydalı olur. Çünkü belirlenen konu aynı zamanda sorunun tanımlanması anlamını taşıyacaktır. Tanımlanan sorunu çözebilmek için alınabilecek yollarında belirlenmesi anlamını taşıyacaktır. Araştırma konusu seçiminde dikkat edilmesi gereken konu çalışmanın yapılması esnasına etik ve ahlaki kuralların uyulmasında sıkıntıların yaşanmayacağı uygulamalar olmalıdır. Konu sadece kazanmak için belirlenirse yapılacak çalışmalarda da toplumsal değerlere yeterince dikkat edilmeyeceği anlaşılır. Sosyal ve siyasi kaygılar doğrultusunda bazı kısıtlamaların getirilmesi söz konusu olabilir. Eğer seçilen konu toplumsal kabul görmenin ötesine geçiyor ya da zarar olasılığının yüksek olması söz konusu ise ahlaki ve etik açıdan yeniden gözden geçirilmesi gereklidir. İnsan sağlığı, çevre, barış ve huzura engel olacak her türlü çalışma etik kurallarının dışında kalacaktır.

2)  Araştırmaların bağımsızlığı diğer önemli konulardan birisidir. Bağımsız olmayan araştırma her zaman için yanlı ya da taraflı bir araştırmadır. Bunlardan elde edilecek sonuçlarda yanlı olacaktır. Yanlı araştırmalarda etik aramak söz konusu olmayacaktır. Gerek tarihte ve gerekse günümüzde iktidarın, siyasilerin, ekonomik güçler ya da dini gruplar tarafından bastırılan ve engellenen çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Çoğu zaman bu tür çalışmalara engel olunmamakta ancak farklı amaçlara doğru yönlendirilmektedir. Aslında araştırma bilimsel olmaktan çıkıp birilerinin amacını gerçekleştirmek için kullandıkları araç haline gelmektedir. Öyle şeyler görüyoruz ki, bazen yapılması istenen araştırmalar dini kaygılar ile ya da toplumsal uyumsuzluklar nedeni ile engellenebilmektedir.  Ancak burada şu belirtmek gerekir; eğer yapılacak olan bir çalışma araştırmaya konu olan materyale doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilemez bir boyutta zarar verecek ise, temel insani değere aykırı olacak ise bu çalışmanın meşruluğu tartışılır. Elbette yapılmasına şüphe ile bakılır. Eğer kesinlik söz konusu ise engellenmesi gerekebilir. Engellenmesi gereken çalışmalara karar verebilmek için kurulacak olan etik kurullar ya da bilimsel komisyonlar daha sağlıklı kararlar verebilirler. Günümüzde yapılacak araştırmalar için destek almak bir zorunluluk halini almıştır. Özellikle yüksek maliyetler bunu zorunlu kılmaktadır. Destek alınan yerlerinde konu ile ilgili olarak sizlere baskılar yapabilirler. Elde edilen sonuçların değiştirilmesi ya da dönüştürülmesi istenebilir. Bunun sonucunda bilimsel bağımsızlıktan söz edilemez.  

3)  Yer seçimi: Araştırmaların yapılmasında çalışmanın yapılacağı yerin seçimi de önemlidir. Çalışmaların içeriklerine göre yapılacakları yerlerde değişiklik olabilir Her çalışma her yerde yapılmayabilir. Ancak yapılmış gibi gösterilebilir. Bu ne ahlak ne etik ilkelere uymayan davranış şeklidir. Yer seçiminin doğru yapılmaması alınacak sonuçlarında da doğru olmamasını beraberinde getirecektir. Elde edilen sonuçlar yapıldığı yer için doğru olabilir. Ancak uygulamada bunun uygun olmadığı hemen anlaşılacaktır.

4)  Metodolojinin doğru seçimi: Her çalışmanın uygulanmasında, yürütülmesinde ve sonuçlandırılmasında kedine özgü özellikleri vardır. Bu özellikler tam olarak bilinirse izlenecek yollardan sapma oluşmaz. Çalışmaları hangi deneme desenine göre düzenlememiz gerektiğini çalışmanın başında net olarak belirlemek gerekir. Çalışmanın özelliğine göre belirlenecek olan yöntemler ile çalışmanın yürütülmesi ve analiz edilmesi mümkün olabilir. Metod yanlış ise ne kadar doğru iş yaparsanız yapın sonuçlar yanlış olacaktır. Yanlış sonuçların paylaşılması ise bu sonuçlardan faydalanacakları yanlış yönlendirmek anlamına gelecektir. Etik açıdan kabul edilebilir olmayan böylesi uygulamaların önüne geçebilmek için denem materyallerini çok iyi tanımak ve uygulamaları hangi metot ile yapabileceğimizi önceden öğrenmemiz gerekir. Bizim bilmemize gerek yoktur. Bilen birisine danışmak ya da en iyisi bilen birisini projeye dâhil etmek her zaman için daha faydalı olabileceği gibi sonuçlarında daha sağlıklı olmasını sağlayabilecektir. Gerek ülkemizde ve gerek dünyanın bazı bölgelerinde bu konuya yeterince önem verilmediğini görmekteyiz. Hatta bazen çalışma yapıldıktan sonra uygun analiz yöntemi uydurulmaya çalışıldığını bile görebiliriz. Elbette bunlar etik olmayan davranış şekilleridir. Her kesin her şeyi bilmesi diye bir şey söz konusu değildir. Ancak bilimsel olarak danışmanın ve birilerinden bilgi almanın da bir erdem olduğunu unutmamak gerekir.

5)  Çalışmanın zamanının doğru tespit edilmesi: Biraz önce söylediğimiz bir konu vardı: her çalışma her yerde yapılmaz, diye. Benzer şekilde her çalışma da her zaman yapılamaz. Özellikle konu bazlı olarak düşünürsek bazı çalışmaların zamanlaması önemlidir. Örneğin süt sığırlarında mastitis hastalığı ile ilgili çalışma yapılacaksa en uygun zaman bahar aylarıdır. Grip hastalığı ile ilgili olarak bir çalışma yapılacaksa yine ne uygun zaman özellikle hastalığın en yaygın olarak görüldüğü mevsimsel geçiş dönemleri olacaktır. Yanlış zamanda yapılacak çalışmalardan elde edilecek olan sonuçlarda doğal olarak yanlış olacaktır. Yanlış sonuçların kullanımı ise bizleri yanlışa götüreceğinden dikkatli olunması gerekir.

6)  Sonuçların yansız bir şekilde kullanılması: Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçların evrilip çevrilmeden olduğu gibi sunulması gerekir. Sonuçlara müdahale edilerek sunulması sonucunda oluşabilecek olumsuzluklarda bilim adamları sorumlu olacağı unutulmamalıdır. Bilim insanları artık bilimsel olarak yağılan hataların ve yanlışların sorumlularının kendileri olduklarını bilmelidirler. Bilim iyi amaç için kullanılabileceği gibi kötü amaçlar içinde kullanılabilir Burada asıl sorumluluk bilim adamlarında olacaktır. Burada sadece sonuçların değiştirilmesi etik açıdan sorun oluşturmaz. Aynı zamanda işimize gelen kısımların kullanılması ve işimize gelmeyen kısımların ise kullanılmaması da ayrıca etik sorun olarak görülmelidir. Çünkü kullanılmayan yerler aslında araştırmanın asıl önemli ve can alıcı yerleri olabilir. Bunların saklanması ile birlikte gerçeklerinde üzeri örtülmüş olacaktır. Daha da önemlisi ileriye yönelik olarak karşılaşılması muhtemel olan sorunların görülmesinin de geciktirilmesine neden olacaktır.

Bilim insanları yapmış oldukları çalışmaların sonuçlarını açıklamanda önce etik açıdan dikkatli davranmalı ve her zaman için tartışmaya açık olmalıdırlar. Bilimsel sonuçların tartışılması daha iyiye gidiş için bir aşama olarak değerlendirilmelidir. Özellikle bazı sonuçların insan sağlığı ve geleceği açısından bilinen ya da tahmin edilemeyen sorunlar oluşturabileceği şüphesi varsa kesinlikle ön tartışma açılması çalışmanın ve sonuçlarının daha iyi olması açısından önemlidir.