09/10/2016
Günlük Hayatımızda İstatistiği Nasıl Kullanıyoruz?1
İstatistik üzerine bilimsel bir dil kullanmadan karmaşık terimlerle siz değerli okuyucuyu sıkmadan; Günlük hayatımızda istatistiği nasıl kullanıyoruz?1 Bir bilim dalı olarak istatistiğin tarihçesi nedir?2 İstatistik bilimi insanlığa neler katmıştır?3 İstatistik bilimi öncüleri bu karmaşık görünen hesaplamaları nasıl bulmuş ve yorumlamışlardır?4 İstatistik dersleri neden öğrenciler tarafından pek sevilmez?5 İstatistik paket programları nelerdir ve ne işe yararlar?6 Gibi soruların cevaplarını araştırıp yine istatistiksel verilerle ve söyleşi şeklinde inceleyeceğiz…
Lisans eğitimime başlamadan önce istatistik hakkında pek bir bilgim yoktu. O sene üniversiteye gitme heyecanıyla tercih ettiğim istatistik bölümünü kazanmış ve çok geçmeden de derslere başlamıştık. Değerli yrd.doç.Nurhan HALİSDEMİR hocam sınıfta ilk konuşmasını yaparken istatistik hakkında kimlerin bilgisi olduğunu sormuştu. Sınıfın genelinde tahminler cılız seslerle uğuldarken aslında etraftan duyulma cümleler ve günlük kelime anlamını yorumlamayla herkesin pek çok şey söyleyebileceği fakat kelimelere sığdıramadığı aşikardı. Evet! Bu yazıda tam olarak anlatmak istediğimde buydu.
Günlük hayatımızda su içmek gibi yürümek gibi oturmak veya araba kullanmak gibi çok basit ve kendiliğinden yaptığımız bir işlem olan istatistiği farkına varmadan sürekli ve rahatlıkla kullanıyoruz fakat bir bilim dalı olarak incelemek konuşmak veya tanımlamak istediğimizde parametreler veya kelimeler arasında boğuluyoruz. Misal bugün sabah uyandık ve yatağımızdan doğrulmadan önce ilk olarak su içmek mi? yoksa elimizi yüzümüzü yıkamak mı? arasında verdiğimiz karar bir istatistiksel düşüncedir. Kalktık ve önce bir bardak su içip sonra elimizi ve yüzümüzü yıkamaya gittik diyelim bu sıralamaya karar verirken bizi düşündüren susuzluk hissi, elimizi yüzümüzü yıkamak için geçecek zaman, mutfağın veya banyonun mesafesi, bir gece önce yediğimiz yemek çeşidi, uyandığımız saat… bütün bu parametreleri saniyeler içinde ölçtük ve bir karar verdik. Bu kararımız tamamen istatistiksel bir düşünce örneğiydi. Beynimiz biz farkında olmadan hipotezlerini kurdu analizlerini her açıdan yaptı ve bir karar vermemizi sağladı. Dışarı çıktık güzel bir gün işe arabayla mı? yürüyerek mi? yoksa toplu taşımayla mı gitmeyi düşündük! Öğle yemeğinde gidebileceğimiz A,B,C adında üç farklı restorandan hangisini neye göre seçtik? Yemek kalitesi, yemek çeşidi, fiyatı, uzaklığı, temizliği, garsonların ilgisi, tatlısı, manzarası, kalabalık olup olmadığı, siparişin gelme süresi, arabayı park etme yeri… gidebileceğimiz o üç restorandan birini seçmek için kullandığımız parametrelerden sadece bir kaçıydı! Bunları karşılaştırdık analiz ettik hipotezler kuruldu ve bizim için en uygun olan örneğin A restoranında öğle yemeği yemeye karar verdik.
Yukarıda günlük yaşantımızdan verdiğim basit bir kaç örnekle anlaşılacağı üzere istatistik aslında soyut bir inceleme, karşılaştırma, yorumlama ve karar verme aracıdır. Bunun farkına varan bilim insanları önce sosyal olayları ve ardından fen bilimlerini de bu araçla incelediler. Toplumsal konularda veya fen bilimlerinde yorumlama yapma ve karar verme aşamasında bilgileri bir belge olarak histogramlarla veya sayısal değerlerle göstermeye başladılar. Bu sayısal değerler arasında boğulan insanlar istatistik biliminden de korkmaya ve uzaklaşmaya başladılar. Diğer yazılarımızda istatistiğin tarihçesinden ve bilim insanlarının çok kompleks görünen bu formülleri nasıl bulduklarından bahsedeceğiz ve istatistik biliminin çok daha hayatın içinden olduğunu keşfedeceğiz…
