CHP Tarım Politikaları ve Tarım Örgütlerinden sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Orhan Sarıbal, CHP Genel Merkezi’nde düzenlediği basın toplantısında, 2 yıllık Cumhurbaşkanlığı Sisteminin tarım sektörüne etkilerini değerlendirdi. Sarıbal, AKP döneminde her yıl kötüye giden tarım sektörünün “Tek adam rejimi” diye tanımladığı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile daha da kötüleştiğini aktardı. “Cumhurbaşkanlığı Sistemi ile bütün ekonomik göstergelerdeki bozulma tarım sektöründe daha büyük oldu. Cumhurbaşkanlığı sisteminde Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), tarımsal hasıla, istihdam düşerken, çiftçi borçları ve ithalat arttı” diyen CHP Genel Başkan Yardımcısı Orhan Sarıbal’ın değerlendirmesi şöyle:

1)Tarımsal Hasılada Gerileme: AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın sürekli dile getirdiği tarımsal hasıla 2002 yılına göre 2019 yılında 7,5 kat büyümesine karşın ülke GSYH’nin aynı dönemde 12 kat büyümesinin altında kalmıştır.
Türkiye’nin tarımsal hasılası 2017 yılında 51.9 milyar dolar iken Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin devreye girdi 2018 yılında 44.9 milyar dolar, 2019 yılında ise      48.5 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2018 ve 2019 yılı tarımsal hasılamız 2017 yılına göre düşüktür. Son iki yıldaki tarımsal hasıla kaybı 10.4 milyar dolar, son 10 yıldaki tarımsal hasıla kaybımız ise 107,3 milyar dolardır. Dünyada tarımsal hasılası düşen birinci ülke Türkiye’dir. Dünyadaki tarımsal hasıla yıllık ortalama %37.6 artarken, Türkiye’nin son 10 yıldaki tarımsal hasıla düşüşü %30 oldu.
Dünyada ilk 20 ülke içinde son 10 yılda tarımsal hasılası düşen iki ülkeden biri Türkiye. İkinci sırada yer alan Brezilya’nın son 10 yıldaki hasıla düşüşü ise %10 civarında.

2) Tarım Büyüme Hızı Düştü: AKP iktidarının 2003-2017 dönemlerinde tarım sektörü ortalama %2,7 büyürken, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra tarım sektörü %2,5 büyüdü.

3) İstihdam Düşüyor: Daha iyi ve kazançlı işlerde çalışmayı ümit ederek köylerden ayrılmanın sonucu tarımsal istihdamda AKP ile başlayan erime Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile de hızla devam etti. Bugün Türkiye'de tarımla uğraşanların yaş ortalamasının 55 yaş üstü olduğu bilinmektedir. Genç nesli tarıma özendirecek tedbirler alınmalı, köydeki sosyal yaşam güçlendirilmelidir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçmeden önce tarım sektöründe, Mart 2018 tarihinde 28 milyon 499 bin kişi içerisinde %17,7’lik payla 5 milyon 58 bin kişi istihdam ediliyordu. TÜİK tarafından 10 Haziran 2020 tarihinde açıklanan Mart 2020 işgücü istatistiklerine göre; 26 milyon 133 bin istihdam içerisinde %16,4’lik payla 4 milyon 280 bin kişi istihdam edilmiştir. Geçen iki yıl süre zarfında tarım sektöründe istihdam oranında %15,4 azalma ile 778 bin kişi işsiz kalmıştır.

4) Çalışan Azaldı Prim Arttı: Cumhurbaşkanlığı sistemine geçtikten tarım sektöründe sonra sigortalı sayısı düşerken prim ödemeleri arttı.
Tarımda kendi nam hesabına bağımsız çalışanlarda ise; 2018 yılının Nisan ayında 706 bin 409 kişi iken %17,1 azalarak Nisan 2020’de 585 bin 386 kişiye düştü. Bu dönemde 121 bin 23 kişi Tarım BAĞ-KUR sisteminden çıkmış oldu.
Tarım sektöründe sigorta prim ödemeleri de Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçtikten sonra aşırı derece yükseldi. 2018 yılında indirimsiz aylık prim tutarı 583,48 TL iken %56,6 artışla 913,80 TL’ye yükseldi. Bu artış oranı teşvikli %5 prim indirim uygulaması içinde geçerlidir. Tarım sigortalılar 2020 yılı için aylık 27 gün üzerinden prim ödemektedirler. 2008 için tarım BAĞ-KUR’lularda aylık prim gün sayısı 15 idi. Bu sayı her yıl 1’er puan artırıldı ve 2016’de 23, 2017’de 24, 2018’de 25’e çıktı. Prime esas kazancın hesaplanacağı gün sayısı her yıl bir puan artırılarak 2023 yılında 30 gün olacağından prim ödeme tutarı artacaktır.

5) Çiftçi Borcu Arttı: 24 Haziran 2018 tarihinden sonra başlayan Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile çiftçilerin bankalara olan borçları artarken, ödeyemedikleri borçlarından dolayı takip hesaplarına aktarılan miktarda büyüdü.

6) Kredi Borçları: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre; 2018 Temmuz ayında çiftçilerin bankalara borcu 99,9 milyar TL iken %18,1 artarak 2020 yılının Mayıs ayında 118,1 milyar TL’ye ulaştı.

7) Takip Borçları: Kredi ile borçlanmasının yanında asıl sorun takip hesaplarında yaşanmaktadır. 2018 yılı Temmuz ayında takip hesaplarına aktarılan tutar 2,9 milyar TL %88,3 oranında artarak Mayıs 2020 tarihinde 5,4 milyar TL’ye ulaştı.

8) İthalat Durmadı: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra Temmuz 2018 ile Mayıs 2020 dönemlerinde 10 milyar 594 milyon dolara ihracata karşılık 17 milyar 549 milyon dolarlık tarım ve hayvancılık ürünü ithal edildi. Bu dönemde 6 milyar 955 milyon dolar cari açık verildi.
AKP’nin 2003-2020 Mayıs döneminde 79,6 milyar dolarlık ihracatına karşın 108,2 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Yapılan ithalat sonucu 28,6 milyar dolarlık cari açık verildi. Verilen 28,6 milyar dolarlık açığın sadece 1/4'ü olan yaklaşık 7 milyar doları AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın yönettiği Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde verildi. Yıllara göre en fazla cari açık verilen yıl ise 2019 yılıdır. Bu dönemde 3,9 milyar dolarla rekor kırılmıştır. 2019 yılı aynı zamanda buğday ve ayçiçeğinde Cumhuriyet ve Dünya ithalat rekoru kırdığımız yıldır.

9) Tarımsal Desteklemeler Ödenmiyor: Çiftçilerin 2006 yılında çıkarılan Tarım Kanuna göre alması gereken destek miktarları ödenmiyor.
Bugüne kadar çiftçilere ödenmeyen destek miktarı 175 milyar 516 milyon TL oldu. Ödenmeyen destek miktarının 2019 ve 2020 yılına ait tutarı ise 53 milyar 347 milyon TL’dir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde çiftçilere ödenmeyen miktar son 3 yılın toplam destekleme miktarına denk gelmektedir.

10) Tarımsal Girdiler Arttı: 2 yıllık Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçildikten sonra tarımsal girdilerin fiyatları;
Elektrik %103, gübre %50-60, ilaç   %80-100, tohumluk %40-50, yem %40-50 ve sulama %80-100 arttı. Tarımsal girdiler içinde önemli bir yer tutan mazot ise dünyada fiyatları eksilere düştüğü halde, bizde 30 günde iki defa ÖTV (29 Ocak 2020 tarihinde %11, bir ay sonra 29 Şubat 2020 tarihinde %6.31) artışı oldu. Ülkemiz çiftçisi dünyanın en pahalı yakıtını kullanmaya devam ediyor.”

Hazırlanan raporun doğruluğu veya yanlışlığı hiç tartışılmadı ve üzerinde durulmadı. Oysa dikkate alınarak gerekenler yapılmalıydı. Herkes her zaman doğruyu söyleyemeyeceği gibi her zamanda yanlışı söyleyemez. Her kesin söyleyecek bir şeyi vardır ve bunun dikkat alınır yanlarını alınması gerekir. Bu raporunda bu açıdan dikkate alınarak gerekli işlemlerin yapılması faydalı olacaktır.